بررسی فقهی افعال صبی ممیز بر اساس آرای شیخ طوسی (ره) و امام خمینی(ره)

چکیده کودکان گرانبها ترین ذخیره یک کشورند و کودکی دوره پایه گذاری شخصیت انسان است، دین مبین اسلام نیز، توجه بسزایی به دوران کودکی نموده است، بطوریکه علاوه بر توجه به جنبه های تربیتی کودک، از نظر قانونی نیز او را تحت چترحمایت خود قرار داده و بسیاری از احکام و تکالیفی که بربالغین ثابت است از او رفع نموده است. از دیدگاه فقها، فرایند رشد به اعتبارشمول احکام وتکالیف نسبت به افراد، به دو مرحله کودکی و بلوغ تقسیم می شود، کودک نیز به اعتبار قدرت درک مفاهیم و تشخیص خوب و بد، به غیرممیز و ممیز تقسیم می شود. افعال صبی ممیز دامنه وسیعی دارد که شامل عبادات و معاملات و احکام می شود و ما در این تحقیق احکام و تکالیف او را از منظر شیخ طوسی(ره) و امام خمینی(ره) در سه مبحث عبادات، عقود و ایقاعات مجازات ها بررسی نموده ایم. در عباداتی که جنبه کاملا معنوی دارد ؛ مانند نماز و روزه شیخ علاوه بر تمیز، مراهق و عاقل بودن کودک را شرط تعلق ثواب به او می داند، اما امام صرف تمیز را برای حکم به شرعی بودن عبادات کودک کافی می داند، در عبادات فردی ای که جنبه مالی نیر دارد؛ مانند حج از نظر هر دو بزرگوار صرف تمیز برای حکم به شرعی بودن کودک کفایت می کند، و در عباداتی که جنبه مالی دارد؛ مانند زکات هر چند حکم را متعلق به ولی می دانند، اما ثواب آن به کودک تعلق می گیرد. در مورد زوال حجر و انعقاد عقد، هر دو بزرگوار، تحقق بلوغ و رشد را شرط می دانند، هر چند امام در معاملات محقر به صحت معاملات کودک ممیز حکم می کند. در مبحث مجازات کودک نیز هر دو بلوغ را شرط تحقق حد دانسته و تعزیر و تأدیب را بر کودک ثابت می دانند، ولی استیفای حد توسط کودک را مجاز نمی دانند و در مورد استیفای قصاص با یکدیگر اختلاف دارند. کلید واژه کودک ممیز، شیخ طوسی(ره)، امام خمینی(ره)، عبادات، معاملات، احکام.